در نخستین روزهای ورود به دوره تحصیلات تکمیلی، به شرکت در دوره‌ها و کارگاه‌های مختلفی دعوت می‌شویم که وسوسه‌برانگزترینِ آن‌ها، کارگاه آموزش مقاله‌نویسی است. با ثبت نام در این کارگاه‌ها، اصول و قواعد مقاله‌نویسی و هر آنچه به عنوان یک محقق تازه‌کار نیاز دارید را خواهید آموخت.

اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که برای مقاله‌نویسی در رشته‌ تخصصی خودتان، باید چه نکاتی را رعایت کنید؟ به عنوان مثال توجه به کدام قواعد دستوری برای محققان رشته‌های علوم پایه از اهمیت بیشتری برخودار است؟

اگر شما هم در یکی از رشته‌های علوم پایه تحصیل می‌کنید و قصد نگارش و ترجمه فارسی به انگلیسی مقاله را دارید، در این مطلب با ما همراه باشید تا با هم نکاتی سودمند و کاربردی را بررسی کنیم.

هنگام نوشتن مقالات تخصصی در رشته‌های مثل شیمی و فیزیک، با اسامی قابل شمارش و غیرقابل‌شمارش زیادی روبه‌رو می‌شوید. استفاده صحیح از این اسامی، می‌تواند پاشنه آشیل ترجمه مقاله شما باشند و دیدگاه داوران را تحت‌الشعاع قرار دهد.

از این رو به خاطر داشته باشید که برای اسامی قابل شمارش مثل mole/moles، atom/atoms و… از اسم‌هایی که به تعداد اشاره می‌کنند، استفاده کنید. به عنوان مثال دو مول، ۱۰ اتم و… .

علاوه بر این در اغلب موارد، واکنش‌های شیمیایی منجر به تولید، افزایش یا کاهش گروه‌های عاملی می‌شود. حال نکته مهم اینجاست که گروه‌های عاملی قابل شمارش هستند. ما نیز هنگام نگارش مقاله باید روی تعداد آن‌ها تاکید کنیم و قابل شمارش بودنشان را نشان دهیم. برای درک بهتر موضوع جمله زیر را در نظر بگیرید:

It was observed that the alcohol produced increased.

مشاهده شد که الکل تولید شده افزایش یافته است.

مقصود نویسنده این جمله این است که تعداد گروه‌های عاملی الکلی افزایش یافته است. این در حالی است که از alcohol (که واژه‌ای غیرقابل‌شمارش است) استفاده کرده است. این جمله را می‌توان به یکی از دو شکل زیر بازنویسی و اصلاح کرد.

The number of alcohol groups produced increased.

تعداد گروه‌های الکل تولید شده افزایش یافت.

A variety of different alcohols–primary and secondary–were produced.

انواع الکل‌های مختلف – اولیه و ثانویه – تولید شد.
نکات مهم برای ترجمه مقالات علوم پایه

برای طیف‌ها و تصاویر از واژگان صحیح استفاده کنید

طیف‌ها تصاویری هستند که جزئیات بیشتری را در خصوص مواد یا فرایندها در اختیار ما قرار می‌دهند و در نقاط مختلف، مقادیر متفاوتی دارند. به عنوان مثال یک طیف مادون قرمز، فرکانس‌های جذب را در محدوده‌ای مشخص نشان می‌دهد یا یک طیف جرمی، مقادیر فراوانی نسبی را برای هر نسبت جرم به بار مشخص می‌کند.

حال نکته مهم اینجاست که ما امکان اندازه‌گیری طیف‌ها را نداریم. در واقع اندازه‌گیری طیف‌ها توسط دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شود و ما فقط مشاهده‌گر هستیم. بنابراین برای اشاره به فرایند طیف‌گیری، به هیچ وجه از فعل measure (اندازه‌گیری کردن) استفاده نکنید. در عوض می‌توانید به تناوب فعل‌هایی مثل obtaining (به دست آوردن)، acquiring (کسب کردن) یا recording (ضبط کردن) را انتخاب کنید.

به مثال‌های زیر توجه کنید:

The IR spectrum for compound X was measured (Figure 5).

طیف IR برای ترکیب X اندازه گیری شد (شکل ۵).

The IR spectrum for compound X was acquired (Figure 5).

طیف IR برای ترکیب X بدست آمد (شکل ۵).

A diffraction peak was measured at 2θ = ۶۵٫۵°.

یک پیک پراش در ۲θ = ۶۵٫۵ درجه اندازه گیری شد.

The sample showed a diffraction peak at 2θ = ۶۵٫۵°.

نمونه پیک پراش را در ۲θ = ۶۵٫۵ درجه نشان داد.

A diffraction peak was observed at 2θ = ۶۵٫۵°.

یک پیک پراش در ۲θ = ۶۵٫۵ درجه مشاهده شد.
برای اشاره به یک محدوده خاص از حروف اضافه صحیح استفاده کنید

در زبان انگلیسی برای اشاره به یک محدوده خاص، از یک جفت حرف اضافه استفاده می‌شود. ناگفته پیداست که اگر این حروف اضافه با هم همخوانی نداشته باشند، معنای موردنظر شما را تغییر می‌دهند و منجر به کج‌فهمی می‌شوند. به جمله زیر توجه کنید:

I travelled from New York to San Francisco.

من از نیویورک به سانفرانسیسکو سفر کردم.

در این جمله from و to یک جفت حرف اضافه هستند و مبدا و مقصد سفر را مشخص می‌کنند. جایگزینی یکی از این حروف، با حروف دیگر به‌کلی ساختار جمله را تغییر می‌دهد. به عنوان مثال:

I travelled between New York to San Francisco.

من بین نیویورک به سانفرانسیسکو سفر کردم.
نکات مهم برای ترجمه مقالات علوم پایه

همان‌طورکه می‌بینید یک اشتباه ساده در انتخاب حرف اضافه، معنی جمله را به‌کلی تغییر داده است.

با این تفاصیل جمله زیر نیز صحیح نیست و مصداق بارز ترجمه تحت‌اللفظی است.

The concentration was varied between 10–۲۵ moldm-3.

غلظت بین ۱۰-۲۵ moldm-3 متفاوت بود.

در واقع در زبان انگلیسی برای اشاره به چنین محدوده‌هایی از حرف اضافه to استفاده می‌شود. لذا جمله فوق به یکی از صورت‌های زیر بازنویسی می‌شود.

The concentration was varied from ۱۰ to ۲۵ moldm-3.

غلظت از ۱۰ تا ۲۵ moldm-3 متفاوت بود.

The concentration was varied between 10 and 25 moldm-3.

غلظت بین ۱۰ و ۲۵ moldm-3 متغیر بود.

The concentration was in the range 10–۲۵ moldm-3.

غلظت در محدوده ۱۰-۲۵ moldm-3 بود.
به استفاده از حروف بزرگ دقت کنید

برخی از ثابت‌ها (مثل ثابت آواگادرو)، تکنیک‌ها (مثل تکنیک طیف‌سنجی رامان)، نام واکنش‌ها (مثل واکنش هل–ولهارد–زلینسکی) و… از نام افراد گرفته شده است. از این رو باید اول چنین مواردی را حروف بزرگ بنویسید.

البته برخی اصطلاحات رشته‌هایی مثل فیزیک و علوم پایه مثل فارادی (جریان فارادی)، کولومبی (بازدهی کولومبی) و اهم نیز از نام افراد مشتق شده‌اند اما به مرور زمان به مفاهیم بنیادین علم بدل گردیده‌اند. لذا نیاز نیست این موارد را با حروف بزرگ بنویسید.

این اصل، در مواردی که نام فرایندها و واکنش‌ها به طور غیرمستقیم از نام ابداع‌کننده آن‌ها گرفته شده باشد نیز صدق می‌کند؛ مثل galvanization (گالوانیزه کردن). اما اگر فرایند یا واکنشی مستقیما از روی دانشمند مربوطه نام‌گذاری شده باشد، باید با حروف بزرگ شروع شود؛ مثل Haber process (فرایند هابر).

همچنین شایان ذکر است که برای واحدهایی مثل آنگستروم، وات، ژول، کلوین و… از حروف کوچک استفاده می‌کنیم. هرچند که نمادهای مربوط به آن‌ها با حروف بزرگ نوشته می‌شود.

به طور خلاصه برای جلوگیری از اشتباهاتی که باعث ریجکت شدن مقاله شما می‌شوند، موارد زیر را به خاطر بسپارید.

برای اشاره به طیف‌ها، پیک‌ها و نوارها از فعل مناسب استفاده کنید.
در انتخاب و استفاده از حروف اضافه دقت کنید.
هر جا لازم بود کلمات را با حروف بزرگ بنویسید.

امیدواریم توجه به این نکات (که اغلب از دید محققان دور می‌ماند)، کیفیت مقاله شما را ارتقا دهد و شانس چاپ آن در مجله‌ای معتبر را دوچندان کند.